Burn-out, wat nu?

Bij burn-out is een punt bereikt waar lichaam en geest zó niet meer verder willen. Tevens blijkt dat het niet meer mogelijk is om je werk of zorgtaken nog langer vol te houden. Je wordt als het ware gedwongen een ‘pas op de plaats’ te maken of een ‘time out’ te nemen.

Burn-out is meer dan een praktisch probleem en is niet zomaar op te lossen met het verminderen van de werklast, het verhogen van je draagkracht, of timemanagement. Er blijkt vaak meer aan de hand, waarbij bepaalde vertrouwde uitgangspunten of gewoontes opeens niet meer zo vanzelfsprekend zijn.

Dus op de vraag wat nu? Is wat mij betreft het antwoord: eerst de situatie overzien en rustig de tijd nemen om jezelf een aantal vragen te stellen. Wat heeft ervoor gezorgd dat ik totaal opgebrand ben geraakt? En waar ben ik mezelf kwijtgeraakt dat het zover heeft kunnen komen? Waarachtig inzicht is het begin van alle herstel.

Wat is een burn-out?

Eigenlijk is er geen eenduidig antwoord op de vraag wat een burn-out nu eigenlijk precies is. Zo zijn er aan weerszijden van de Atlantische oceaan (Europa en VS) verschillende definities. Daarmee zijn er ook verschillende ideeën over ontstaan en behandeling.

Een gangbare omschrijving van burn-out is: een mentale uitputtingstoestand die per definitie werk-gerelateerd is (zowel in economische als in psychologische zin). Deze uitputtingstoestand lijkt zich te ontwikkelen uit mildere klachten. Waarbij extreme vermoeidheid wordt gezien als het kernsymptoom.

Het ontstaan van deze uitputting wordt nog wel eens in verband wordt gebracht met bepaalde persoonlijkheidskenmerken zoals bijvoorbeeld perfectionisme, een laag zelfbeeld of een hoog verantwoordelijkheidsgevoel. Echter, de precieze ontstaanswijze is onduidelijk.

Veel voorkomende klachten

De klachten zijn onder te verdelen in een aantal categorieën. Hierbij is het niet zo dat iemand al deze klachten moet hebben om van een burn-out te spreken. En de ernst van de klachten verschilt van persoon tot persoon. Daarnaast zijn veel van de onderstaande kenmerken ook van toepassing bij een depressie.

Uitputting: geestelijk of lichamelijk uitgeput voelen, alles wat je doet kost moeite, snel moe worden bij inspanning, het lukt maar niet om uitgerust te raken.

Mentale distantie (afstand houden): Geen enthousiasme meer kunnen opbrengen voor werk, weerzin tegen werk, onverschillig t.a.v. werk, cynisme.

Emotionele ontregeling: disproportioneel emotioneel reageren, boos of verdrietig worden zonder aanwijsbare reden, snel geïrriteerd raken, jezelf niet kunnen herkennen in bepaalde emotionele reacties.

Psychische ontregeling: Moeite om helder na te denken of de aandacht erbij te houden, vergeetachtig en verstrooid, fouten maken omdat je er met het hoofd niet goed bij bent.

Lichamelijke klachten: hartkloppingen, maag- en darmklachten, hoofdpijn, pijnlijke spieren in rug en nek, snel ziek worden.

Psychische spanningsklachten: slaapproblemen, piekeren, opgejaagd voelen, angstklachten of paniekaanvallen, moeite met drukte of geluid.

Behandeling of aanpak van een burn-out

Er is geen standaard behandeling van een burn-out. Dit blijkt al uit het grote en uiteenlopende aanbod in ‘therapieland’. In ieder geval is er meer aan de hand dan een praktisch werkgerelateerd probleem. Daarom gaat bij mij de aandacht uit naar de mens als geheel, waarbij alle aspecten van het leven worden belicht.

Dit kun je een holistische of integrale benadering noemen. Hierbij wordt onder andere aandacht gegeven aan hoe je tot nu toe met jezelf bent omgegaan en hoe je gaandeweg voorbij bent gegaan aan je innerlijke drijfveren of gevoelens. Het in verbinding zijn met onze meest wezenlijke behoeften en intuïtieve gevoelens is het innerlijk kompas waarop we kunnen varen.

Een proces van bewustwording kan tot gevolg hebben dat je wezenlijk andere (levens)keuzes gaat maken, of dat je uit een ander vaatje gaat tappen.

Stress en onvervulde behoeftes

Het interessante van Rosenberg’s definiëring van stress – stress is a result of unmet needs – is dat deze voorbij gaat aan de alom gebezigde begrippen van belasting en belastbaarheid. Daarentegen wijst hij ons op iets dat fundamenteler is. Immers, wat voor de één een stressvolle situatie of ervaring is, is voor de ander een inspirerende en uitnodigende omstandigheid. Derhalve is burn-out niet zozeer het gevolg van stress als zodanig, maar het gevolg van langdurig onvervulde wezenlijke behoeftes. Wezenlijk in de zin van verbonden met ons unieke en authentieke zelf. 

Hoe ziet een traject eruit?

Er wordt uitgegaan van drie belangrijke pijlers: 1. Een proces van bewustwording waarbij je je huidige situatie gaat overzien en tot inzicht komt. 2. Aandacht voor rust, ontspanning, beweging en stressmanagement. 3. Uit je hoofd geraken en weer in contact komen met je gevoel.

Elk traject is op de persoon toegespitst en krijgt na een aantal sessies vanzelf vorm, al naar gelang de situatie en de behoeften.